การขึ้น ตกของดวงอาทิตย์ ดวงอาทิตย์ขึ้นและตก เกิดจากการที่โลกหมุนรอบโลกตามแนวแกนเหนือ-ใต้โดยหมุนจากตะวันตกไปตะวันออก นี่คือลักษณะที่คุณเห็นดวงอาทิตย์ทางทิศตะวันออกในตอนเช้าและเราเดินไปที่ขอบฟ้าไปทางทิศตะวันตกและมีไม่กี่วันในปีที่ดวงอาทิตย์ขึ้นและตกทางทิศตะวันออกและทิศตะวันตกโดยปกติพระอาทิตย์ขึ้นและตก เบี่ยงเบนไปจากทิศเหนือหรือทิศใต้เล็กน้อย ดวงจันทร์ขึ้นเวลาประมาณเที่ยงวันในวันใด
พระอาทิตย์ขึ้นและตก มันไม่ซ้ำกันทุกวัน บางวันก็ขึ้นทางตะวันออกเฉียงเหนือและตกทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ บางวันอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้และตกทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ โดยมีเพียงสองวันในหนึ่งปีที่จะเพิ่มขึ้นทางทิศตะวันออกเท่านั้นและตกทางทิศตะวันตกในวันที่ 21 มีนาคมและ 23 กันยายน สองวันของวันและคืนเป็นเวลาเดียวกัน วันที่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ดีที่สุดคือวันที่ 22 มิถุนายน วันนี้นานกว่ากลางคืน และวันที่ 22 ธันวาคม ดวงอาทิตย์จะขึ้นมากที่สุดในทิศตะวันออกเฉียงใต้ และตกทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ให้มากที่สุด ในตอนกลางคืนเวลาจะยาวนานกว่ากลางวัน วิธีที่เราเห็นดวงอาทิตย์ขึ้นและตกในลักษณะที่กล่าวข้างต้นเป็นเพราะโลกเอียง
การขึ้นและลงของดวงอาทิตย์มีจุดสำคัญ 3 จุด ที่ใช้เป็นหลักในการดูดาวและค้นหาดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า:
- จุดที่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกของท้องฟ้าหรือจากทิศตะวันออกไปทิศใต้หรือทิศตะวันออกไปทางทิศเหนือ
- จุดที่ดวงอาทิตย์ขึ้นสู่จุดสูงสุดบนท้องฟ้าที่ไม่จำเป็นต้องอยู่ในหัว แต่อยู่ในทิศทางเหนือหรือใต้ที่เรียกว่าเส้นเมอริเดียนหรือเส้นเมอริเดียน ตัวอย่างเช่น:
- ดวงอาทิตย์ที่ขึ้นตรงจุดตะวันออกจะขึ้นที่จุดสูงสุด ประมาณ 15 องศาทางใต้ของจุดเหนือศีรษะ ในแต่ละวันดวงจันทร์จะปรากฏช้ากว่าเดิมประมาณ 50 นาที
- ดวงอาทิตย์ที่ขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงใต้จะขึ้นสู่จุดสูงสุดทางทิศใต้ที่มุมสูงประมาณ 30 องศา
- ดวงอาทิตย์ที่ขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือจะขึ้นสู่จุดสูงสุดทางทิศเหนือที่มุมสูงประมาณ 60 องศา เป็นต้น
การขึ้น ตกของดวงอาทิตย์ เวลาตกของดวงจันทร์
เนื่องจากดวงจันทร์โคจรรอบโลกจากตะวันตกไปตะวันออกซึ่งเป็นทิศทางเดียวกับการหมุนของโลก แต่การหมุนของโลกและการโคจรของดวงจันทร์รอบโลกนั้นใช้เวลาเท่ากันเนื่องจากดวงจันทร์ที่โคจรรอบโลกต้องใช้เวลามากขึ้น ทำให้ดวงจันทร์ปรากฏในตำแหน่งเดิมช้ากว่าทุกวัน ดังนั้นการขึ้นและลงของดวงจันทร์จึงเปลี่ยนไปทุกวัน การขึ้น ตกของดวงอาทิตย์
พระจันทร์ขึ้นหมายความว่าดวงจันทร์ปรากฏขึ้นบนขอบฟ้าตะวันออก ซึ่งสามารถเป็นได้ตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นกลางวันหรือกลางคืน อาทิตย์อัสดงหมายความว่าดวงจันทร์ปรากฏขึ้นที่ขอบฟ้าด้านตะวันตก เวลาข้างขึ้นและข้างแรมของดวงจันทร์เปลี่ยนไป ซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้
- ดวงจันทร์ขึ้นและตกอย่างช้าๆ เป็นประจำประมาณ 50 นาทีต่อวัน
- วันรุ่งขึ้น พระจันทร์ขึ้นในวันก่อนพระอาทิตย์ตกดิน และตกกลางคืน
- ในวันที่ตก ดวงจันทร์จะขึ้นหลังจากพระอาทิตย์ตกดิน หรือกลางคืนตกกลางวัน
- วันที่ 8 ของเดือนเพ็ญ พระจันทร์ขึ้นตอนเที่ยงวัน และตกตอนเที่ยงคืน
- วันที่เจ็ดของเดือนแรม ดวงจันทร์จะขึ้นประมาณเที่ยงคืน และตกประมาณเที่ยง
- ดวงจันทร์จะขึ้นและตกอีกประมาณ 30 วันในเวลาใกล้เคียงกัน ดวงจันทร์ขึ้นและตกในทิศเดียวกันกับดวงอาทิตย์
สาเหตุที่คนบนโลกเห็นดวงจันทร์ช้าลงประมาณ 50 นาทีต่อวัน เป็นเพราะโลกหมุนรอบ 1 ครั้ง ใช้เวลาเพียง 24 ชั่วโมงเท่านั้น แต่ดวงจันทร์ใช้เวลา 27.32 วันในการโคจรรอบโลก เราจึงเห็นดวงจันทร์ปรากฏอยู่ในตำแหน่ง ช้าทุกวันถ้าเป็นวันถัดไปหรือใกล้โรงแรม เราพบว่าดวงจันทร์มักจะหันด้านสว่างของดวงอาทิตย์ เมื่อคุณสังเกตดวงจันทร์บนโลก คุณจะพบว่าวันรุ่งขึ้น ดวงจันทร์จะหันด้านสว่างไปทางทิศตะวันออก ดังนั้นเมื่อเราสังเกตดวงจันทร์ เราสามารถบอกได้ว่าดวงจันทร์วันนี้เป็นดวงจันทร์หรือข้างแรม
ดวงอาทิตย์ขึ้นและดวงอาทิตย์ตก
ดวงอาทิตย์ปรากฏบนท้องฟ้าวันละครั้งทุกวัน เนื่องจากโลกหมุนรอบดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตก อย่างไรก็ตาม เวลาพระอาทิตย์ขึ้นและตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับสถานที่ในโลกที่คุณอยู่การขึ้น ตกของดวงอาทิตย์
ท้องฟ้าจะเป็นสีฟ้าในระหว่างวัน เนื่องจากการกระเจิงของแสงแดดโดยอนุภาคขนาดเล็กในชั้นบรรยากาศของโลก และแสงสีน้ำเงินจะกระจัดกระจายมากกว่าแสงสีแดง เนื่องจากแสงสีน้ำเงินมีความยาวคลื่นสั้นกว่าแสงที่กระเจิงนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าทุกช่วงความยาวคลื่นที่เรียกว่า “Rayleigh Scattering” แต่เมื่อดวงอาทิตย์ขึ้นและตก ท้องฟ้าจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเพราะแสงแดดส่องผ่านชั้นบรรยากาศของโลกมากกว่า จากนั้นแสงสีน้ำเงินก็พร่าจนมองไม่เห็นท้องฟ้าสีคราม ส่วนของแสงที่มีความยาวคลื่นยาวกว่า (สีแดง) จะกระจัดกระจายน้อยกว่าและจึงดูมืดกว่า
ด้านล่างเป็นสื่อโต้ตอบ วิธีนี้จะช่วยให้คุณตรวจสอบว่าดวงอาทิตย์จะขึ้นและตกในตำแหน่งของคุณเมื่อใด ดวงจันทร์จะขึ้นและตกในทิศทางใด
โลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์โดยที่ดวงจันทร์หมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลกทำให้เกิดปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมบนโลก การขึ้นและตกของดวงอาทิตย์ทำให้เกิดกลางวันและกลางคืน
โลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์โดยที่ดวงจันทร์หมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลกทำให้เกิดปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมบนโลกการหมุนของโลกทำให้เกิดปรากฏการณ์มากมาย ได้แก่ :
- การขึ้นและลงของดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และดวงดาว
- ทิศทางการเกิด
- วันเกิดทั้งกลางวันและกลางคืน
พระอาทิตย์ขึ้นและตก เป็นปรากฏการณ์ที่เกิดจากโลกหมุนรอบตัวมันเอง จากตะวันตกไปตะวันออก นอกจากโคจรรอบดวงอาทิตย์แล้ว โลกยังหมุนรอบตัวเอง 1 ครั้งโดยกินเวลาหนึ่งวัน ดังนั้นผู้คนบนโลกจึงเห็นดวงอาทิตย์เคลื่อนตัวที่มองเห็นได้จากทิศตะวันออก ไปทางทิศตะวันตก
กลางวันยาว กลางคืนสั้นที่สุดของปี
นายศุภฤกษ์ กรีหานนท์ หัวหน้าฝ่ายบริการวิชาการ ภาควิชาดาราศาสตร์ กล่าวว่า วันที่ 21 มิถุนายน เป็นวัน “ครีษมายัน” (Summer Solstice) ซึ่งเป็นวันที่ยาวนานที่สุดของปี “ครีษมายัน” เป็นคำภาษาอินโด-ยูโรเปียน Stice หมายถึงคงที่หรือหยุด ดังนั้นครีษมายันหมายถึงวันที่ดวงอาทิตย์ถึงจุดหยุด หรือจุดเหนือสุด ในแต่ละวันดวงอาทิตย์จะปรากฏในตำแหน่งที่แตกต่างกัน เปลี่ยนตำแหน่งประมาณ 1 องศาทุกวันตั้งแต่เดือนมีนาคม พระอาทิตย์กำลังเคลื่อนตัวไปทางเหนือ และหยุดอยู่ที่จุดเหนือสุดในวันที่ 21 มิถุนายน แล้วค่อยๆ เคลื่อนตัวไปทางทิศใต้ ซึ่งทำให้ดวงอาทิตย์ขึ้นจากขอบฟ้าทางทิศตะวันออกไปทางทิศเหนือให้มากที่สุดและตกกลับมาที่ขอบฟ้าทางทิศตะวันตกไปทางทิศเหนือให้ได้มากที่สุด ดังนั้น มีช่วงกลางวันยาวที่สุดของปี เป็นช่วงเริ่มต้นของฤดูร้อนในประเทศซีกโลกเหนือ และเข้าสู่ฤดูหนาวซีกโลกใต้ของประเทศไทย ในวันนั้นดวงอาทิตย์ขึ้นเวลาประมาณ 17:51 น. และกลับสู่ขอบฟ้าเวลาประมาณ 18:47 น. รวมเวลาที่ดวงอาทิตย์ปรากฏบนท้องฟ้าเป็นเวลา 12 ชั่วโมง 56 นาที (เวลากรุงเทพฯ)การขึ้น ตกของดวงอาทิตย์
คุณศุภฤกษ์อธิบายว่าในหนึ่งปีโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์เป็นวงรี โลกจึงอยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ไม่เท่ากัน ที่ใกล้ที่สุดคือประมาณต้นเดือนมกราคม (147 ล้านกิโลเมตร) และไกลที่สุดคือประมาณต้นเดือนกรกฎาคม (ระยะทางเฉลี่ย 152 ล้านกิโลเมตร) เมื่อเปรียบเทียบความต่างระยะใกล้และไกล ในวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ซึ่งเป็นสัดส่วนที่น้อยมาก ไม่กระทบต่อการเกิดขึ้นของฤดูกาลแต่อย่างใด แต่เนื่องจากแกนหมุนของโลกเอียงทำมุม 23.5 องศาตั้งฉากกับระนาบการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ พื้นที่ต่างๆ ของโลกจึงได้รับแสงแดดในปริมาณเท่ากัน ซึ่งส่งผลให้อุณหภูมิต่างกัน รวมทั้งมีเวลากลางวันและกลางคืนต่างกัน อันเป็นเหตุให้ฤดูกาลเกิดขึ้นบนโลก จะเห็นได้ว่าในฤดูร้อนกลางวันจะยาวกว่ากลางคืน พระอาทิตย์ขึ้นเร็วและตกช้า ส่วนในฤดูหนาว กลางคืนจะยาวนานกว่ากลางวัน พระอาทิตย์ขึ้นช้าและตกเร็ว
ในหนึ่งปีมีปรากฏการณ์สำคัญที่เกี่ยวข้องกับพระอาทิตย์ขึ้นและตกดังนี้
- วันวิษุวัต (วาสาน-วิ-สุวัต) (วสันตวิษุวัต) ประจำปี 2562 ตรงกับวันที่ 21 มีนาคม ซึ่งเป็นวันที่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตกพอดี ส่งผลให้เวลาของวันเท่ากับเวลากลางคืน เป็นวันที่ประเทศในซีกโลกเหนือเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ ซีกโลกใต้เข้าสู่ฤดูใบไม้ร่วง การขึ้นและตกของดวงจันทร์เกิดจากสาเหตุใด
- ครีษมายัน (ครีษมายัน) (ครีษมายัน) ในปี 2562 ตรงกับวันที่ 21 มิถุนายน ซึ่งเป็นวันที่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือไปทางทิศเหนือ และตกทางทิศตะวันตกไปทางทิศเหนือให้ได้มากที่สุด ซึ่งส่งผลให้ช่วงเวลากลางวันยาวนานที่สุดของปี สำหรับประเทศในซีกโลกเหนือ เป็นวันที่เริ่มต้นในฤดูร้อน ในซีกโลกใต้ วันนั้นสั้นที่สุดของปี เป็นวันที่เข้าสู่ฤดูหนาว
- วัน Equinox (สัต-ตา-วิ-สุ-วัด) (Autumn Equinox) ในปี 2562 ตรงกับวันที่ 23 กันยายน ซึ่งเป็นวันที่ดวงอาทิตย์ขึ้นทางทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตก ส่งผลให้เวลาของวันเท่ากับเวลากลางคืน เป็นวันที่ประเทศในซีกโลกเหนือเข้าสู่ฤดูใบไม้ร่วง ซีกโลกใต้เข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ
- Winter Solstice (Winter Solstice) ในปี 2019 ตรงกับวันที่ 22 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันที่ดวงอาทิตย์ขึ้นมากที่สุดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือไปทางทิศใต้ และตกทางทิศตะวันตกไปทางทิศใต้ให้มากที่สุด ส่งผลให้เวลากลางวันสั้นที่สุดและกลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี หรือที่คนไทยเรียกว่า “ซุนอ้อมขาว” สำหรับประเทศในซีกโลกเหนือ ก็เป็นวันที่เข้าสู่ฤดูหนาว ประเทศในซีกโลกใต้ ในช่วงกลางวันจะยาวนานที่สุดของปี เป็นวันที่เริ่มต้นในฤดูร้อน เหตุใดมนุษย์จึงเห็นดวงอาทิตย์ขึ้นจากทิศตะวันออกและตกทางทิศตะวันตก